Γνωστές και Άγνωστες Νίκες.
Της Ιστορίας της Τέχνης και της Ζωής.
Η νέα έκδοση του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων συμπληρώνει το μεγάλο επετειακό αφιέρωμα για τις διαχρονικές Νίκες των Ελλήνων. Περιέχει εμπεριστατωμένα δοκίμια που συμβάλλουν σε μια σφαιρική εικόνα ενός γοητευτικού και ανεξάντλητου θέματος. Παρουσιάζονται γνωστές και άγνωστες Νίκες της αρχαιότητας, έργα γλυπτικής, κοροπλαστικής, αγγειογραφίας, μεταλλοτεχνίας, νομισματικής, κοσμηματοτεχνίας και μικροτεχνίας.
- Θαυμαστά χρυσελεφάντινα έργα που έχουν χαθεί και τα αγγίζουμε με τη βοήθεια της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, όπως τα χρυσελεφάντινα αγάλματα του Ολύμπιου Δία και της Αθηνάς Παρθένου.
- Έργα περίφημα και αριστουργηματικά που κρατούν μέχρι σήμερα καλά κρυμμένα μυστικά, όπως η Νίκη της Σαμοθράκης.
- Νίκες θριαμβικές που στήθηκαν για να τιμήσουν σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως το άγαλμα Νίκης που κατασκευάστηκε μετά τη μάχη του Μαραθώνα προς τιμή του πολέμαρχου Καλλιμάχου.
- Νίκες ευφρόσυνες και γιορταστικές, όπως οι όμορφες ανάγλυφες μορφές στη ζωφόρο του θωρακίου της Αθηνάς Νίκης.
- Νίκες φτερωτές που επιστέφουν δοξαστικά τις στέγες των ναών ως ακρωτήρια, όπως εκείνες στο Ηφαιστείο και στο ναό του Άρεως της Αθηναϊκής Αγοράς.
- Νίκες πολεμικές ή πολιτικές για ειδικότερες ιστορικές στιγμές, όπως η Νίκη του γλύπτη Παιωνίου που ανέθεσαν οι Μεσσήνιοι και οι Ναυπάκτιοι, σύμμαχοι των Αθηναίων μετά την νίκη κατά των Λακεδαιμονίων στη Σφακτηρία (425 π.Χ.).
- Νίκες αγωνιστικές, λατρευτικές ή πολεμικές, που μεταφέρουν το μήνυμά τους στην λαμπρή επιφάνεια αργυρών και χρυσών νομισμάτων.
- Νίκες που επιδρούν στη σύλληψη της ρωμαϊκής Victoria και υμνούν το αυτοκρατορικό μεγαλείο της Pax Romana.
- Νίκες που μεταμορφώνονται στον άγγελο της παλαιοχριστιανικής τέχνης και κρατούν τον σταυρό και την σφαίρα της οικουμένης.
- Νίκες που «συναντήθηκαν» με καλλιτέχνες της νεότερης εποχής, όπως ο Γιαννούλης Χαλεπάς και ο Salvador Dali.
- Νίκες σε μελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία, Νίκες μικρογραφικές σε πηλό, χαλκό και χρυσό, σε κοσμήματα και λύχνους, με ποικίλο περιεχόμενο, μυθολογικό, πολεμικό, αθλητικό, λατρευτικό, γαμήλιο, ερωτικό, εσχατολογικό. Νίκες που συνόδευσαν ως ελπιδοφόρα υπόσχεση καλοτυχίας τα όνειρα και τις προσδοκίες των ανθρώπων στις προσωπικές, μικρές ή μεγάλες προκλήσεις της καθημερινότητας, στην αναζήτηση της ερωτικής ευτυχίας, στην κατάκτηση της επίγειας ολοκλήρωσης και στην επιβράβευση στο επέκεινα με το έπαθλο της αιωνιότητας.
- Και τέλος πολλές κρυφές και αδημοσίευτες Νίκες, όπως η Νίκη των Μεγάρων που προσμένουν να αναδυθούν από τα άδυτα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΜΑΡΙΑ ΛΑΓΟΓΙΑΝΝΗ-ΓΕΩΡΓΑΚΑΡΑΚΟΥ
ΝΙΚΕΣ – ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ
Αρχαίες Νίκες. Σημειολογικές προσεγγίσεις για δύο επετειακές εκθέσεις
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΝΤΕΡΜΑΛΗΣ
Το άγαλμα της Νίκης του Καλλιμάχου
ΜΑΡΙΑ ΤΟΛΙΑ-ΧΡΙΣΤΑΚΟΥ
Από τον ποιητικό λόγο στην εικόνα. Η Νίκη και τα σύμβολά της στην εικονογραφία των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων
ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΤΣΟΥΛΗ
Θεοί Νικηφόροι. Τα λατρευτικά χρυσελεφάντινα αγάλματα του Ολύμπιου Δία και της Αθηνάς Παρθένου
ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΛΕΒΕΝΤΗ
O γλυπτός διάκοσμος του ναού της Αθηνάς Νίκης και του θωρακίου του.
Οι αθηναϊκές νίκες στη μνημειώδη τέχνη του 5ου αι. π.Χ.
ΟΛΓΑ ΠΑΛΑΓΓΙΑ
Η Νίκη του Παιωνίου
ANDREW STEWART
Η Νίκη στην Αγορά;
ΟΛΓΑ ΠΑΛΑΓΓΙΑ
Η Νίκη της Σαμοθράκης
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΣΠΙΝΗΣ
Τα αγάλματα του Θεοχάρη Ρέντη
ΑΛΙΚΗ ΜΟΥΣΤΑΚΑ
Η Νίκη στην εικονογραφία των αρχαίων ελληνικών νομισμάτων
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Σ. ΣΟΥΡΛΑΣ
Η Νίκη του Αυτοκράτορα. Τα αγάλματα Νικών από τη Βιβλιοθήκη του Αδριανού
ως μέσο προβολής της δύναμης και της αυτοκρατορικής ιδεολογίας
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΓΟΥΛΑΚΗ-ΒΟΥΤΥΡΑ
Dali – Χαλεπάς σε μια απροσδόκητη συνάντηση με μια αρχαία Νίκη
ΝΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΑΒΡΟΝΙΔΑΚΗ
Η Νίκη των αδύτων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου
ΣΑΠΦΩ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ – ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ
Μικρά καλλιτεχνήματα σε χαλκό, φορείς μεγάλων μηνυμάτων…
Νίκες σε έργα της Συλλογής Μεταλλοτεχνίας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου
ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΤΣΟΥΛΗ
Το χρονικό μιας περιπλάνησης. Η Νίκη από τα Μέγαρα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
ΜΑΡΙΑ ΧΙΔΙΡΟΓΛΟΥ
Νίκες για το παρόν και το επέκεινα.
Ειδώλια, λύχνοι και κοσμήματα με μορφή Νίκης από τις Συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου
ΒΑΝΤΑ ΠΑΠΑΕΥΘΥΜΙΟΥ
Νίκη – Victoria. Οι Νίκες των ρωμαϊκών χρόνων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
ΜΙΑ ΤΡΙΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΝΙΚΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΔΟΚΙΜΙΩΝ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Επετειακό αφιέρωμα
της Νίκης και της Ελευθερίας
Ο πλούσια εικονογραφημένος τόμος των 428 σελίδων (21Χ29) συμπληρώνει το μεγάλο επετειακό αφιέρωμα της Νίκης και της Ελευθερίας. Δύο εκθέσεις παρουσιασμένες ως ένα σπονδυλωτό αφήγημα με σημειολογικό σύνδεσμο τη μορφή της Νίκης και τρεις συνοδευτικές εκδόσεις αφιερώθηκαν σε κορυφαίους σταθμούς της ιστορίας του ελληνικού έθνους: Την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τη συμπλήρωση 2.500 χρόνων από την μεγαλειώδη αντίσταση των Ελλήνων στις Θερμοπύλες και τη Σαλαμίνα.
Η πρώτη επετειακή έκθεση «Δι’ αὐτὰ πολεμήσαμεν – Αρχαιότητες και Ελληνική Επανάσταση», συνοδεύτηκε από μεγάλο επιστημονικό κατάλογο (https://all4nam.com/2021/03/10/1821-publication/ )με δοκίμια που φωτίζουν εκλεκτικά πτυχές της πολυσήμαντης σχέσης των αρχαιοτήτων με την Ελληνική Επανάσταση. Μετά τη λήξη της προσφέρεται σε δεκάλεπτη βιντεοταινία https://youtu.be/RZSVC3NhzoA και σε ψηφιακή προβολή 360°: https://www.namuseum.gr/vr_21/.
Το εγερτήριο μήνυμα της Νίκης και της Ελευθερίας διαμορφώνει το ιδεολογικό υπόβαθρο και της δεύτερης επετειακής έκθεσης «Οι Μεγάλες Νίκες. Στα Όρια του Μύθου και της Ιστορίας», η οποία παρακολουθεί την αλληλουχία των ιστορικών γεγονότων από τον Μαραθώνα μέχρι τις Πλαταιές (490-479 π.Χ.) μέσα από σπάνια αρχαιολογικά ευρήματα και μοναδικά επιγραφικά μνημεία. Η έκθεση συνοδεύτηκε από μεγάλο επιστημονικό κατάλογο (https://all4nam.com/2021/03/09/nikai-anniversary-edition-1/)και μετά τη λήξη της παρουσιάζεται επίσης σε δεκάλεπτη βιντεοταινία https://www.youtube.com/watch?v=1ArdELnRDDg και σε ψηφιακή προβολή 360°: https://www.namuseum.gr/oi-megales-nikes-sta-oria-toy-mythoy-kai-tis-istorias-psifiaki-periigisi/ .
Θερμές ευχαριστίες οφείλω στο Δ.Σ. του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων καθώς και στη Διεύθυνση Εκδόσεων και Ψηφιακών Εφαρμογών του Οργανισμού, και ιδιαίτερα στην προϊσταμένη, κ. Ελένη Κώτσου, στην αρχαιολόγο κ. Βίκυ Κρεββατά και στον ταλαντούχο γραφίστα κ. Στέλιο Σκουρλή. Τέλος, ευχαριστώ θερμά όλους τους συγγραφείς που αγκάλιασαν με θέρμη το εγχείρημα και συνέβαλαν με τη γνώση και τα εμπεριστατωμένα δοκίμιά τους στην αρτιότητα του έργου.
Known and Unknown Nikai.
In History, Art and Life.
The new edition of the Hellenic Organization of Cultural Resources Development, as its title promises, helps build up a comprehensive picture of a subject that remains inexhaustible. Known and unknown Nikai of antiquity are presented: works of sculpture, coroplastic art, vase painting, metalworking, numismatics, jewellery and minor arts. Exquisite chryselephantine works which have long gone but, through the aid of the ancient Greek literature, we are enabled to touch —splendid works, true masterpieces, that keep to this day their secrets undisclosed. Triumphant Nikai set up to celebrate significant historical events, military or political Nikai commemorating less important local incidents; superb Nikai that decorate Greek and foreign museums, miniature Nikai which the hurried museum visitor usually fails to notice. Finally, numerous Nikai secreted in the deep recesses of museums waiting to unveil themselves.
CONTENTS
PREFACES
INTRODUCTION
MARIA LAGOGIANNI-GEORGAKARAKOS
Ancient Nikai. Semiological approaches to two anniversary exhibitions
NIKAI – THE MESSAGE
DIMITRIS PANDERMALIS
The statue of Nike of Kallimachos
MARIA TOLIA-CHRISTAKOU
From poetic word to image. Nike and her symbols in the iconography of the Archaic and Classical period
CHRYSANTHI TSOULI
Victory-bringing (Nikephoroi) Gods. The chryselephantine cult statues of Olympian Zeus and Athena Parthenos
IPHIGENEIA LEVENTI
The sculptural decoration of the temple of Athena Nike and its parapet.
The Athenian victories in monumental art of the 5th c. BC
OLGA PALAGIA
The Nike of Paionios
ANDREW STEWART
Nike in the Agora?
OLGA PALAGIA
The Nike of Samothrace
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΣΠΙΝΗΣ
Τα αγάλματα του Θεοχάρη Ρέντη
ALIKI MOUSTAKA
Nike in the iconography of ancient Greek coins
DIMITRIS S. SOURLAS
The Emperor’s Nike. The Nike statues in Hadrian’s Library as a means
of promoting power and imperial ideology
ALEXANDRA GOULAKI-VOUTYRA
Dali – Chalepas in an unexpected encounter with an ancient Nike
NIKAI FROM THE COLLECTIONS OF THE NATIONAL ARCHAEOLOGICAL MUSEUM
CHRISTINA AVRONIDAKI
Nike secreted in the storerooms of the National Archaeological Museum
SAPPHO ATHANASOPOULOU – ALEXANDRA CHATZIPANAGIOTOU
Small bronze artworks, bearers of great messages
Nikai from the Metalwork Collection of the National Archaeological Museum
CHRYSANTHI TSOULI
Chronicle of a journey. The Nike of Megara at the National Archaeological Museum
MARIA CHIDIROGLOU
Nikai for the present and beyond.
Figurines, lamps and jewels in the form of Nike from the Collections of the National Archaeological Museum
VANDA PAPAEFTHYMIOU
Nike – Victoria. Roman Victoriae at the National Archaeological Museum
ANNIVERSARY TRIBUTE TO VICTORY AND FREEDOM
A TRILOGY OF EDITIONS ABOUT THE DIACHRONIC VICTORIES OF THE GREEKS
NOTES
BIBLIOGRAPHY
Anniversary Tribute to Victory and Freedom
The richly illustrated volume of 428 pages completes the anniversary events that celebrate Victory (Nike) and Freedom (Eleutheria). Two exhibitions taking the form of a modular narrative, with the figure of Nike serving as their semiological link, accompanied by three publications, were dedicated to milestones in the History of the Greek nation: The bicentennial of the Greek War of Independence of 1821 and the 2500th anniversary of the magnificent resistance of the Greeks at Thermopylae and Salamis.
The first anniversary exhibition titled “These are what we fought for – Antiquities and the Greek War of Independence” presents aspects of the trajectory of modern Hellenism towards Freedom. The exhibition was accompanied by a voluminous scholarly catalogue (https://all4nam.com/2021/03/10/1821-publication/) with essays that eclectically shed light onto the polysemantic relationship between antiquities and the Greek War of Independence. The exhibition was made available in a ten-minute video https://youtu.be/RZSVC3NhzoA as well as a 360o virtual tour https://www.namuseum.gr/vr_21/ after it ended.
The wake-up call of Victory and Freedom formulated the ideological background of the second anniversary exhibition “Glorious Victories. Between Myth and History” which keeps track of the sequence of historical events from the Battle of Marathon to the Battle of Plataea (490-479 BC) through rare archaeological finds and unique epigraphic monuments.
The large scholarly catalogue (https://all4nam.com/2021/03/09/nikai-anniversary-edition-1/) published for this anniversary exhibition involves thoroughly documented essays on the major historical events and specialized contributions that discuss aspects of the iconography and symbolisms of Nike.
The exhibition was made available in a ten-minute video: https://www.youtube.com/watch?v=1ArdELnRDDg and a 360o virtual tour: https://www.namuseum.gr/oi-megales-nikes-sta-oria-toy-mythoy-kai-tis-istorias-psifiaki-periigisi/.
For this publication, I am grateful to the Board of Directors of the Cultural Resources Management and Development Organization as well as the Department of Publications of the Organization and particularly its Director Mrs. E. Kotsou and its members Mrs. V. Krevvata and Mr. S. Skourlis. Finally, I would like to extend my gratitude to the authors who wholeheartedly embraced the undertaking and contributed with their knowledge and exhaustive essays to the excellence of this book.
The books are available from the Hellenic Organization of Cultural Resources Development (57, Panepistimiou Str, 10564 Athens - Contact information: politiria@tap.gr) and its shop at the National Archaeological Museum.
The Greek newspaper Kathimerini on the book trilogy:
All for National Archaeological Museum Athens 